1. Rajd pieszy „Szlakiem sochaczewskich fortyfikacji”

Najpopularniejsze

Miejsce realizacji zadania
Wystawa „POLSCY ROBOTNICY PRZYMUSOWI BUDUJĄ NIEMIECKIE SCHRONY W REJONIE SOCHACZEWA” zaprezentowana zostanie w Parku im. W. I. Garbolewskiego” Trasa przebiegu rajdu pieszego „Szlakiem sochaczewskich fortyfikacji” będzie biegła przez teren miasta i gminy Sochaczew.

Zadanie obejmować będzie przygotowanie i organizację rajdu pieszego „Szlakiem sochaczewskich fortyfikacji” będącego przedsięwzięciem edukacyjno-turystycznym promującym i upamiętniającym przymusową pracę Polaków, a w szczególności mieszkańców ziemi sochaczewskiej, przy budowie niemieckich umocnień w okresie II wojny światowej oraz wystawy „POLSCY ROBOTNICY PRZYMUSOWI BUDUJĄ NIEMIECKIE SCHRONY W REJONIE SOCHACZEWA”. Realizacją tego zadania chcemy przywrócić do zbiorowej pamięci końcowy okres okupacji niemieckiej na terenie Sochaczewa w czasie którego zmuszano do ciężkiej, przymusowej pracy fizycznej sochaczewską ludność cywilną budującą niemiecką linię obrony przed sowiecką ofensywą. Końcowy okres II wojny światowej na terenie ziemi sochaczewskiej wciąż wymaga prowadzenia badań historycznych i uświadomienia społeczności lokalnej grozy tego trudnego czasu. W sierpniu 1944 roku kilka tysięcy kobiet, mężczyzn, duchownych i dzieci zostało wypędzonych ze swoich domów i zmuszonych do kopania okopów, rowów przeciwczołgowych i wykopów pod żelbetowe schrony na potrzeby III Rzeszy by mogła się przygotować do odparcia sowieckiej ofensywy. Wydarzeniem tym chcemy symbolicznie przywrócić utraconą wówczas godność przymusowym robotnikom oraz pokazać mieszkańcom Sochaczewa pozostałości żelbetowych schronów i fragmentów linii umocnień. Szczególnie chcemy oddać hołd i podkreślić rolę jaką odegrali mieszkańcy powiatu sochaczewskiego, bracia Franciszkanie z Niepokalanowa i więźniowie obozów pracy podczas budowy fragmentu niemieckiej linii umocnień a2. Tego rodzaju wydarzenie o tej tematyce nigdy dotychczas nie doczekało się realizacji. Podczas rajdu będzie można poznać zamysł powstania pierścienia obrony wokół Sochaczewa, archiwalne zdjęcia, dokumenty, mapy, poznać typologię budowanych schronów i zasady ich budowy. Podczas rajdu omówimy koncepcję powstania linii umocnień wokół miasta, jej przeznaczenie i rolę jaką odegrała w końcowym okresie II wojny światowej. Organizacja rajdu będzie poruszała nieznaną dotychczas, trudną historię regionu i zachęcała jednocześnie do zwiedzania żelbetowych schronów gęsto rozsianych wokół miasta. Tło historyczne. Wobec szybkich postępów ofensywy radzieckiej w połowie 1944 r. niemieckie dowództwo wojsk lądowych OKH opracowało projekt budowy systemu umocnień między Wisłą a Odrą. Przyjęto wówczas koncepcję budowy linii obronnych w oparciu o fortyfikacje polowe. Nowe spojrzenie na sposób budowania fortyfikacji wymusiła przyspieszona dynamika rozwoju pola walki spowodowana wprowadzaniem nowoczesnej broni pancernej, działaniami lotnictwa oraz artylerii. Zakładało ono przede wszystkim odbudowanie dawnych niemieckich umocnionych rejonów na Wschodzie, a następnie umocnienie linii łączących te rejony oraz linii wielkich rzek. Tak powstały, poprowadzone z północy na południe, pasy obrony zwane OKH Stellungen. Miały one pełnić funkcję odwodów dowództwa w przypadku przełamania głównej linii obrony na Wiśle i Narwi. Linie te posiadały kolejne oznaczenia literowe. Pierwszy oddalony o ok. 100 km na zachód od linii frontu pas 'a’ dzielił się na linie a1 i a2. Linia a2 biegła od Wyszogrodu, wzdłuż Bzury przez Sochaczew, do Rawki aż pod Skierniewice. Do linii a2 należą umocnienia Sochaczewa, usytuowane na lewym i prawym brzegu rzeki Bzury. Zachowane w Sochaczewie rodzaje fortyfikacji to m.in. schrony Regelbau 668 dla drużyny piechoty, schrony bojowe Ringstand 58c, garaże na armaty przeciwpancerne Regelbau 701. Każdy z wymienionych schronów znajduje się pod opieką Fundacji Ochrony Zabytków Mazowsza, gdzie realizujemy od dwóch lat przedsięwzięcia edukacyjne oraz eventy integrujące lokalną społeczność. Obecność na tym terenie pozostałości fortyfikacji i linii umocnień daje możliwości przywrócenia historii tego okresu. Nigdy dotychczas nie realizowaliśmy przedsięwzięcia, które opierałoby się zarówno na pozostałościach umocnień znajdujących się na prawobrzeżnej części miasta jak i lewobrzeżnej części gminy. Wokół miasta zidentyfikowano już ponad trzydzieści żelbetowych schronów. Rosnące zainteresowanie w Polsce i regionie zapomnianą historią, do której zaliczyć należy pozostałości sochaczewskich fortyfikacji sprawia, że fundacja chce wyjść naprzeciw tym oczekiwaniom społecznym i od dwóch lat realizuje autorski „Projekt – Sochaczewskie Fortyfikacje”. Jego głównym celem jest przywrócić pamięć historyczną ciężkiego okresu okupacji niemieckiej na terenie ziemi sochaczewskiej i rewitalizacja pozostałości sochaczewskiej linii umocnień stanowiącej dziedzictwo kulturowe regionu. Mało kto wie, że wokół Sochaczewa wybudowano dziesiątki schronów żelbetowych i ziemnych, kilometry okopów i rowów przeciwpancernych. Wybudowane umocnienia zostały usytuowane na lewym i prawym brzegu rzeki Bzury, tworząc wówczas pierścień obrony miasta. Dziś te relikty przeszłości stają się nową atrakcją naszego miasta i nie tylko w zakresie zaspokojenia potrzeb w uprawianiu rozwijającej się turystyki historyczno-militarnej ale także wypełniają potrzebę spotkań z ludźmi po ustaniu pandemii. Społeczność lokalna poszukuje dziś nowych atrakcji turystycznych i niestandardowych form edukacji. Pragnieniem mieszkańców jest możliwość wyjechania rowerem czy wyjście na długi spacer z rodziną lub znajomymi. Naszymi działaniami chcemy sprawić by społeczność lokalna i regionu dodała do swojej mapy planowanych wypraw poznanie ważnego fragmentu trudnej historii regionu. Sochaczew skrywa wokół siebie żelbetowe wojenne tajemnice, które wkomponowały się w krajobraz miasta stanowiąc zapomniane świadectwo dziedzictwa kulturowego miasta i gminy Sochaczew. Dzięki takiemu wydarzeniu, szepczące w zaroślach drzew „sochaczewskie bunkry” mogą dostać szansę na opowieść mieszkańcom o ich mrocznej historii. Organizacja rajdu będzie też doskonałą okazją do integracji środowiska lokalnego i zainteresowania turystów oraz miłośników historii nawet z regionu Mazowsza. Chcemy aby to wydarzenie stało się w perspektywie cyklicznym przedsięwzięciem organizowanym rokrocznie w naszym mieście.

Trasa rajdu będzie dostosowana swoją trudnością do większości potencjalnych turystów. Przebiega ona głównie drogami dobrze utwardzonymi lub chodnikami. Rajd rozpoczynamy przy skrzyżowaniu ulic Długiej i Partyzantów (tuż za restauracją Zakątek). W tym miejscu ogłaszamy punkt zbiórki uczestników rajdu pieszego. Uczestnicy, którzy zgłoszą swój udział poprzez stronę internetową FOZM otrzymają do podpisania oświadczenie potwierdzające zapoznanie się z regulaminem rajdu. W przypadku osób, które nie zgłoszą wcześniej chęci uczestnictwa w przedsięwzięciu, decyzję o ich wyruszeniu na trasę podejmie organizator. Po wyrażeniu zgody na uczestnictwo osoby te otrzymają do zapoznania wskazany wyżej regulamin rajdu, a po zapoznaniu się z nim potwierdzą to w protokole. W tym miejscu oprócz zewidencjonowania uczestników rajdu każdy z nich otrzyma pakiet materiałów promocyjnych. Będą to m.in. mapka z zaznaczonymi obiektami sochaczewskich fortyfikacji, ich typologią, przebiegiem rajdu i drobne materiały promocyjne związane z eventem. Po części ewidencyjnej i przybyciu na miejsce zbiórki uczestnicy zostaną zapoznani z celem i przebiegiem wycieczki, zasadami bezpieczeństwa, omówione zostaną największe zagrożenia i sytuacje, z którymi można spotkać się na trasie marszu. Przedstawione zostaną ogólne informacje dotyczące genezy budowy sochaczewskich umocnień. Dla lepszego zobrazowania sytuacji posługuję się roll upem. Rozpoczynając rajd ruszamy przedłużeniem ulicy Długiej, drogą wyłożoną płytami w kierunku tak zwanej p „starej szmaciarni”. Po 50 m zatrzymujemy się przy pierwszym, wystającym nieznacznie z ziemi, schronem bojowym typu Ringstand 58c, zlokalizowanym na tyłach restauracji „Zakątek”. Omawiamy ogólnie przeznaczenie schronu. Idąc dalej, kolejnych 100 m dojdziemy do kolejnego schronu typu Regelbau 701. W tym miejscu wprowadzamy uczestników szczegółowiej w tło historyczne okresu II wojny światowej i jej przebiegiem na terenie ziemi sochaczewskiej. Przechodzimy do 1942 roku i przystąpienia III Rzeszy, na froncie radzieckim, do przygotowywania miast do obrony okrężnej. Podkreślamy, że wyboru miast, które miały zostać ufortyfikowane dokonano na podstawie ich znaczenia operacyjnego. Wskazuję, że głównym celem budowy umocnień polowych miało być utrudnianie transportu kolejowego oraz samochodowego poprzez utrzymywanie m.in. węzłów komunikacyjnych. Pokazujemy na mapie linie niemieckich umocnień z tego okresu i informujemy, że umocnione miasta miały za zadanie wiązać siły wojsk przeciwnika i stanowić rejony wyjściowe do ewentualnych przeciwuderzeń. Wówczas nawiązujemy do naszych umocnień informując, iż tę nową technikę budowy miast-twierdz opartych głownie na umocnieniach polowych i niekiedy dobudowywanych schronach bojowych spotykamy w Sochaczewie i jego okolicach. Po słowach wstępu prosimy uczestników wyprawy o otwarcie map z zaznaczonymi obiektami oraz informujemy o miejscu naszego położenia. Pomimo, że wjazd do schronu jest częściowo zasypany nie ma przeszkód by podejść pod jego wejście. Następnie powracamy do ulicy Partyzantów i skręcamy w prawo. Po przejściu około 100 m, zatrzymujemy się po prawej stronie gdzie przy samej ulicy widoczny jest kolejnyy ukryty w drzewach niewielki schron bierny typu Regelbau 668. Tu przekazujemy uczestnikom niezbędne informacje dotyczące przeznaczenia i budowy obiektu. Informujemy, że w oparciu o ten sam projekt funkcjonalny spotyka się również schrony łączności, schrony sanitarne a także amunicyjne. Wejście do oglądanego schronu zasypane z widoczną jedynie górną częścią stropu. Idąc dalej ulicą Partyzantów, za około 30 metrów po prawej stronie w polu, znajduje się mało widoczny z ulicy schron bojowy typu Ringstand 58c (Bauform 201). Dalej kierujemy się ulicą Partyzantów do skrzyżowania z ulicą Polną, skręcamy w prawo i za około 250 m. dochodzimy do kolejnego schronu, znajdującego się na wzgórku po naszej prawej stronie tj. schronu Regelbau 668 z dobudowanym schronem bojowym typu Ringstand 58. Obiekt dobrze zachowany z możliwością wejścia do dobudowanego „Tobruku” o każdej porze roku zaś do części głównej jedynie w porze suchej (w obiekcie często stoi woda). Odważniejsi turyści bez względu na porę roku mogą wejść przynajmniej do przedsionka przeznaczonego do dekontaminacji, gdzie oczyszczano odzież z bojowych środków chemicznych (wejście do schronu po uzyskaniu zgody właścicieli terenu). Tu pokażemy archiwalne zdjęcia wkomponowane w pocztówki z budowy tego rodzaju obiektów, które rozdamy uczestnikom (pocztówki promocyjne z logotypami UM, UG, FOZM i projektu). Idąc dalej ulicą Polną do numeru 55 dojdziemy do jeszcze jednego, samodzielnego schronu bojowego typu Ringstandy 58, na którym wybudowano budynek mieszkalny a służą dziś mieszkańcom za piwnicę (obiekt widoczny z ulicy ale podejmiemy rozmowy z właścicielami aby w dniu rejdu wyrazili zgodę na wejście na teren ich posesji). Następnie wrócimy do ul.Partyzantów i skręcimy w prawo do Głównego Punktu Zasilania, mieszczącego się przy ul. Partyzantów 17 (ok.300 od schronu Ringstand 58c przy ul. Polnej ). Nie sposób przeoczyć, rozglądając się przy garażach wystającego niemal całkowicie ponad ziemię schronu dla armat przeciwpancernych Regelbau 701. Wejście do schrony jest wszakże zasypane ale idąc ścieżką wzdłuż ogrodzenia można bezkolizyjnie dojść do schronu i wykonać kilka pamiątkowych fotografii. Chcąc zobaczyć kolejne obiekty musimy powrócić do skrzyżowania ulic Partyzantów i Polnej (30 m). Tym razem skręcamy w prawo i dochodzimy do torów kolejki wąskotorowej gdzie ponownie skręcamy w prawo ( kolejne 150 m). Idąc wzdłuż torów dochodzimy do ulicy Termicznej, znajdującej się także po prawej stronie (200 m). Skręcając za około 50 m, po lewej stronie, na prywatnej posesji dostrzeżemy zaadoptowany na piwnicę i częściowo zabudowany schron Regelbau 701. Kontynuując naszą podróż wrócimy do torów i wędrując torami skręcimy w ulicę Energetyczną. Polną drogą dotrzemy niemalże do jej końca (ok. 300 m). Charakterystycznym punktem dla zlokalizowania kolejnego obiektu będzie brama wjazdowa do sadu, która znajduje się po lewej stronie drogi. Poszukiwany „Tobruk” umieszczony jest około 30 metrów przed bramą po prawej stronie drogi i oddalony od niej około 20 metrów. Dochodząc do obiektu (za zgodą właściciela) zobaczymy dobrze zachowaną konstrukcję górną schronu. Część bojowa została zasypana kamieniami i ziemią. Następnie wrócimy do torowiska i idąc dalej do ulicy Zielona Dolina skręcimy ponownie w prawo. Kierujemy się drogą do zabudowań, znajdujących się po prawej stronie drogi (ok.200 m) dojdziemy do kolejnego schronu będącego ukryciem dla dział przeciwpancernych. Niezwykle uprzejmi właściciele z pewnością pozwolą na obejrzenie „bunkru” i może opowiedzą jego ciekawą historię oraz okres gdy obok ich zabudowań stacjonowali żołnierze załogi fortecznej. W obiekcie wszakże stoi woda i wejście zostało częściowo zamurowane ale będzie to pierwszy obiekt na naszej dotychczasowej trasie gdzie możemy zobaczyć w pełni jego wnętrze. Powracamy do torów kolejowych i tuż po ich przejściu idziemy w prawo po łuku skręcając w ulicę Mariana Langiewicza, którą dochodzimy do ulicy Jana Kochanowskiego (300 m). W tym miejscu za zgodą Burmistrza miasta Sochaczew chcemy aby uczestnicy rajdu mogli skorzystać z transportu miejskiego i przejedziemy autobusem na lewobrzeżną część miasta gdzie zapoznamy uczestników z kolejnymi elementami pozostałości sochaczewskiej linii umocnień. Wcześniej jednak przejedziemy do parku im. W.I. Garbolewskiego gdzie zostanie uczestnikom zaprezentowana wystawa pt. „POLSCY ROBOTNICY PRZYMUSOWI BUDUJĄ NIEMIECKIE SCHRONY W REJONIE SOCHACZEWA „, którą planujemy uroczyście odsłonić w dniu 25 lipca br. Po drodze zwolnimy obok siedziby Arbeitsamtu (przy ul. 1 Maja). Dojeżdżając do parku, oprócz omówienia wystawy przekażemy informacje dotyczące losów Pałacu Garbolewskich w okresie wojny, ze szczególnym podkreśleniem faktu dotyczącego Ludwiga Fischera, zbrodniarza nazistowskiego, gubernatora dystryktu warszawskiego Generalnego Gubernatorstwa, przebywającego w tym pałacu w końcowym okresie okupacji Polski przez III Rzeszę. Odczytane zostaną tu także fragmenty wspomnień Fischera dotyczące budowy sochaczewskiej linii obrony. Z parku przejedziemy w rejon zrewitalizowanego terenu nad Bzurą gdzie pokażemy miejsce przeprawy budowniczych schronów przez Bzurę, oryginalne zdjęcia z przepraw braci Franciszkanów przez rzekę do prac przy budowie szańców. Odczytamy fragmenty kroniki klasztornej mówiące o budowie umocnień. Kontynuując dalej podróż kierujemy się w ulicę Gawłowską. Dojeżdżając do ulicy Spokojnej pokażemy najlepiej zachowany na naszym terenie schron bierny piechoty z dobudowanym „Tobrukiem”. Wejście do posesji właścicieli, znajduje się od ulicy Zieleńczej, którzy wyrazili zgodę na zwiedzenie obiektu i wejście do środka. Należy posiadać jedynie latarkę aby na własne oczy zobaczyć wnętrze schronu, jego surowość i wyobrazić sobie żołnierskie życie w takim obiekcie. Po jego zwiedzeniu opowiadamy historię mieszkańców Sochaczewa, którzy brali udział w pracach przy jego budowie oraz sposób organizacji prac przez sochaczewski Arbeitsamnt. Wracając jedziemy do ulicy Płockiej i skręcamy w prawo. Za około 300 metrów po prawej stronie będziemy wypatrywać wystającego, niemal całkowicie ponad powierzchnię ziemi, schronu Regelbau 668 (100 m od ulicy-Rozlazłów 21). W jego pobliżu znajdują się dwa zasypane schrony bojowe typu Ringstand 58. Przejeżdżając obok schronów jedynie zwalniamy by uczestnicy zobaczyli obiekty. Wówczas omawiamy ciekawą historię ich budowy i stacjonowanie załogi fortecznej w domu Państwa Zielińskich. Jadąc dalej ul. Płocką około 800 m skręcimy w ulicę Kątową. Jadąc drogą polną około 400 m po prawej stronie widoczny będzie kolejny schron typu Regelbau 701, będący pod opieką FOZM. Tu prezentujemy wystawę „Franciszkanie z Niepokalanowa na przymusowych robotach fortyfikacyjnych w rejonie Sochaczewa”, kolekcje zdjęć i zgromadzonych pamiątek. Następnie ponownie piechotą kierujemy się dalej prosto i skręcimy w lewo w ulicę Karola Chodkiewicza, którą dojdziemy do asfaltowej ulicy Lubiejewskiej. Po drodze zatrzymujemy się przy fragmencie rowu przeciwpancernego gdzie omówimy jego przeznaczenie i sposób budowy. Pokażemy narzędzia używane przez polskich przymusowych robotników przy kopaniu okopów i rowów. Pokażemy sposób odbioru prawidłowości wykonania fragmentu rowu z użyciem repliki przymiaru. Każdy uczestnik otrzyma także kopię oryginalnego kwitu premiowego za pracę na szańcach. Następnie dojdziemy do ul. Lubiejewskiej gdzie uczestników rajdu będzie czekała największa niespodzianka. Przy skrzyżowaniu ulic uczestnicy bez trudności dostrzegą kolejny zrewitalizowany przez FOZM schron Regelbau 668 z odtworzonym wyposażeniem. Tuż obok niego zaprezentujemy schron typu Ringstand 58c z repliką lawety do prowadzenia ognia okrężnego i stosowanym m.in. do niej karabinem MG 34, z którego oddawane będą serie strzałów (broń gazowa zapewniająca pełne bezpieczeństwo). Schron został przewieziony w to miejsce przez FOZM w 2020 r. Obydwa schrony zostały wyposażone zgodnie z niemieckimi instrukcjami saperskimi. Po pokazie strzelań nastąpi podsumowanie rajdu i podziękowania a następnie zaprosimy uczestników rajdu na poczęstunkiem żołnierską grochówką i umożliwimy upieczenie kiełbaski. Będzie to również okazja do wymiany informacji oraz integracji międzypokoleniowej mieszkańców. W trakcie trwania rajdu schrony będą stale otwarte, również dla osób, które nie będą brały czynnego udziału w rajdzie.

Grupa docelowa
Zadanie jest w pierwszej kolejności skierowane do mieszkańców powiatu sochaczewskiego, zwłaszcza do: 1. mieszkańców Sochaczewa i sąsiednich gmin; 2. młodego pokolenia mieszkańców ziemi sochaczewskiej, którzy bardzo często nie posiadają wiedzy na temat obiektów fortyfikacji polowych, które gęsto rozsiane są na terenie miasta i gminy Sochaczew; 3. lokalnych historyków i pasjonatów historii, nauczycieli, bibliotekarzy, działaczy kulturalnych, grup rekonstrukcji historycznej i uczniów klas mundurowych, harcerzy a także dziennikarzy czy przewodników turystycznych, którzy mogą pełnić rolę pośredników w przekazywaniu zdobytej wiedzy; 4. historyków specjalizujących się w badaniu historii naszego regionu jak i kolekcjonerów zdjęć i materiałów archiwalnych dotyczących historii miasta i powiatu sochaczewskiego; 5. przedstawicieli służb mundurowych stacjonujących głównie na terenie powiatu sochaczewskiego; 6. turystów odwiedzających miasto Sochaczew; 7. przedstawicieli najstarszego pokolenia, którym opisywane wydarzenia znane są często z nieco innej perspektywy, a którzy mogą zweryfikować lub uzupełnić informacje przekazywane podczas wydarzeń fortecznych i ukazywane na wystawach w schronach.

Sposób rozwiązywania problemów/zaspokajania potrzeb grupy docelowej
Cele projektu: 1. zwiększenie zainteresowania mieszkańców Sochaczewa historią pozostałości fortyfikacji z okresu II wojny światowej stanowiących dziedzictwo kulturowe regionu i rozpoznawalności działań podejmowanych przy realizacji Projektu-SOCHACZEWSKIE FORTYFIKACJE ; 2. wzbogacenie miejskiej oferty kulturalnej poprzez zorganizowanie po raz pierwszy tego rodzaju wydarzenia z nadzieją na jego dalszy rozwój i popularyzację oraz cykliczność rajdu; 3. przeciwdziałanie negatywnym skutkom pandemii poprzez wyjście społeczności lokalnej z domów i integrowanie się w grupie społecznej; 4. wzrost i upowszechnienie wiedzy historycznej dotyczącej zasięgu i rozmiaru polityki niemieckiego okupanta wobec Polaków zmuszanych do pracy przy budowie linii umocnień i fortyfikacji w końcowym okresie II wojny światowej w Polsce a zwłaszcza w rejonie Sochaczewa; 5. zwiększenie aktywności mieszkańców w zakresie uczestnictwa w ofercie kulturalno-edukacyjnej miasta oraz pozyskanie wolontariuszy do organizacji rajdu i działań w obszarze projektu; 6. budowanie postaw patriotycznych i obywatelskich poprzez pielęgnowanie pamięci lokalnej; 7. zacieśnienie kontaktów i współpracy z samorządami lokalnymi, zwłaszcza z wydziałem Kultury, Turystyki i Promocji Miasta Sochaczew oraz Gminy Sochaczew, poprzez wspólnotę celu, jakim jest zaspokajanie potrzeb mieszkańców; 8 wzmocnienie więzi z lokalnymi stowarzyszeniami historycznymi oraz Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą dla wspólnego dobra mieszkańców; 9. zapoznanie i zachęcenie dyrektorów szkół, nauczycieli, działaczy kulturalnych, przewodników turystycznych i miłośników historii z terenu Sochaczewa i okolic do skorzystania i propagowania tematyki nowej ścieżki edukacyjno-turystycznej jako żywej lekcji historii o dziejach naszej „Małej Ojczyzny” Zakładane rezultaty zostaną osiągnięte poprzez: 1. przeprowadzenie rajdu pieszego „Szlakiem sochaczewskich fortyfikacji” o charakterze edukacyjno-turystycznym upamiętniającym ważne wydarzenia historyczne związane z Sochaczewem, które nigdy dotychczas nie było realizowane; 2. zaprezentowanie w parku im. W.I. Garbolewskiego wystawy pt. „POLSCY ROBOTNICY PRZYMUSOWI BUDUJĄ NIEMIECKIE SCHRONY W REJONIE SOCHACZEWA; 3. umieszczenie przy schronach znajdujących się na terenie Sochaczewa 4 tablic informacyjnych dotyczących ich budowy; 4. opracowanie i druk ulotek edukacyjnych dotyczących sochaczewskich umocnień oraz ulotek informacyjnych dotyczących rajdu; 5. promocję tematyki dotyczących umocnień w periodykach lokalnych oraz promocję w lokalnych mediach, radiach i mediach społecznościowych a także w internecie; 6. współpracę z wydziałem Kultury, Turystyki i Promocji Miasta Sochaczew, a także z Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą; 7. wysłanie zaproszeń do dyrektorów szkół, nauczycieli, działaczy kulturalnych i miłośników historii z terenu Sochaczewa i okolic do skorzystania z udziału w rajdzie i zapoznania się z nową ofertą edukacyjno-turystyczną Sochaczewa; 8. zakup materiałów promocyjnych związanych z tematyką historyczną dotyczącą budowy sochaczewskich umocnień; 9. organizację cyklu spotkań edukacyjno-promocyjnych, poświęconych wskazanej tematyce.

Komplementarność z innymi działaniami podejmowanymi przez organizację lub inne podmioty)
Misją Fundacji Ochrony Zabytków Mazowsza jest budowanie silnych społeczności lokalnych wokół zabytkowych obiektów architektury i przywracanie tych obiektów do stanu świetności, a także utrwalanie tradycji lokalnych, pamięci o bohaterach i rozwój kultury. Wierzymy, że poprzez szacunek dla dziedzictwa regionalnego, otwartość, współpracę ze wszystkimi, którzy chcą realizować swoje pasje, stworzymy wzajemnie wspierające się wspólnoty, otwarte na pomoc innym. Wśród najważniejszych celów Fundacji Ochrony Zabytków Mazowsza należy wymienić podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej. Ważnym obszarem jest działalność na rzecz kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego i kulturowego ze szczególnym uwzględnieniem zabytków Mazowsza. Kolejnym priorytetem jest wspieranie i rozwój nauki, edukacji, oświaty i wychowania. Istotnymi obszarami jest działalność w zakresie dobroczynności, pomocy społecznej, promocja i organizowanie wolontariatu, ochrona dziedzictwa naturalnego jak i zabytków a także działalność związana z turystyką i krajoznawstwem oraz integracją społeczną i międzypokoleniową. Fundacja działa na terenie zespołu dworskiego Sochaczew-Gawłów w Sochaczewie, który znajduje się w trwałym zarządzie Fundacji Ochrony Zabytków Mazowsza. Ważnym elementem działań Fundacji jest współpraca z Zespołem Szkół Specjalnych w Erminowie i Placówką Opiekuńczo-Wychowawczą w Giżycach oraz Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie. W ramach tej współpracy organizowane są zajęcia dla uczniów tych placówek. Dzieci z Giżyc są stałymi gośćmi imprez organizowanych przez Fundację, na których są zawsze traktowane w sposób szczególny. Na ich potrzeby została również przekazana część dochodu ze sprzedaży albumu „Gawłów. Czas i przestrzeń”. Fundacja, wspólnie z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie i innymi partnerami, była współorganizatorem powiatowego konkursu literackiego „Świat bez przemocy”. Jednym z najważniejszych realizowanych przez fundację działań jest projekt „Zapomniani”, który ma na celu przywracanie pamięci osób, które szczególnie zasłużyły się dla rozwoju regionu i Mazowsza, żyjących w latach 1800-1939, a spoczywających na lokalnych nekropoliach. W ramach projektu została uruchomiona strona internetowa www.zapomniani.pl, na której znajdą się życiorysy wspominanych osób, na które składają się: biogramy osób, galerie dokumentów, artykuły z ówczesnej prasy, oraz współczesne zdjęcia nagrobków. Projekt skierowany jest szczególnie do mieszkańców dawnych powiatów sochaczewskiego i błońskiego. Odbiorcą projektu są także potomkowie tych osób, mieszkańcy Zachodniego Mazowsza, lokalni historycy i pasjonaci historii, nauczyciele, bibliotekarze, działacze kultury, którzy dzięki projektowi mogą pełnić rolę pośredników w przekazywaniu wiedzy zdobytej w wyniku lektury strony internetowej. Sztandarowym projektem FOZM w 2019 r. stał się projekt związany z ocaleniem od zapomnienia i przywróceniem do zbiorowej pamięci obiektów militarnych z II wojny światowej budowanych przez polskich przymusowych robotników na rzecz niemieckiego okupanta. Za tę społeczną działalność, pomysł i realizację „Projektu-Sochaczewskie Fortyfikacje” w 2019 roku, realizator i koordynator projektu Artur Gałecki został wyróżniony nagrodą Burmistrza Miasta Sochaczewa, podczas Dnia Twórcy Kultury. Dotychczas zrewitalizowane i udostępnione do zwiedzania w ramach powyższego projektu są trzy różne schrony i fragment rowu przeciwpancernego, wszystkie obiekty rozlokowane są blisko siebie. Pierwszy z nich, schron Regelbau 701 mieści się przy ul. Kątowej, w którym można zobaczyć m.in. oryginalne zdjęcia, dokumenty, mapy, wystawę „Franciszkanie z Niepokalanowa na przymusowych robotach fortyfikacyjnych 1944-1945 w rejonie Sochaczewa” , kolekcja zdjęć z okresu budowy linii umocnień oraz eksponaty związane z tym okresem. Rów przeciwpancerny znajduje się na dojściu z ul. Kątowej do ul. Lubiejewskiej. W tym miejscu umieszczona została tablica informacyjna, przymiar służący nadzorcom jego budowy do pomiaru prawidłowości wykopu, oraz wykonany wykop rowu do parametrów określonych instrukcją. Schron dla drużyny piechoty typu Regelbau 668, znajdujący się w odległości ok. 300 m od rowu przeciwpancernego. Teren wokół schronu jest wykarczowany i odsłonięty, z obiektu wypompowano wodę i oczyszczono wnętrze, założono instalację elektryczną, zamontowano oryginalne drzwi gazoszczelne i kratę forteczną, wyposażono go w łóżka żołnierskie, stół, taborety i inne elementy stanowiące ekwipunek załogi fortecznej. Umieszczono wewnątrz tablice informacyjne opisujące poszczególne pomieszczenia w obiekcie oraz jego wyposażenie. Teren wokół schronu został odgrodzony od posesji właścicieli obiektu, wykonano i ustawiono tablice informacyjne dotyczące historii i typologii obiektu, na których realizację otrzymano środki z Urzędu Miasta Sochaczewa. W ubiegłym roku w rejonie w/w schronu przewieziono trzeci i ostatni rodzaj schronu jakie budowano na terenie ziemi sochaczewskiej tj. schron bojowy Ringstand 58c. W ramach realizacji projektu fundacja współpracuje z lokalnymi jednostkami samorządowymi i klasztorem braci Franciszkanów z Niepokalanowa. W realizację projektu, oprócz członków Fundacji Ochrony Zabytków Mazowsza zaangażowani są wolontariusze, miłośnicy historii regionu i pasjonaci militariów z okresu II wojny światowej, którzy pomagają w utrzymaniu dotychczas przygotowanego fragmentu ścieżki dydaktyczno-turystycznej, uczestniczą w dniach otwartych schronów i wspierają rozwój projektu. Podjęcie działań ujętych we wniosku może stanowić niezwykle ważny etap w realizacji dalszych planów związanych z rozwojem „Projektu-Sochaczewskie Fortyfikacje”, który dzięki takim działaniom ma szansę stać się jedną z ciekawszych atrakcji turystycznych miasta a nawet całego regionu Mazowsza.